8. Hart voor boeren en vissers, verbonden met natuur

‘Hij doet het gras uitspruiten voor de beesten, en het kruid [gewas] tot dienst des mensen, doende het brood uit de aarde voortkomen.’ De Psalmdichter bezingt in Psalm 104 de grootheid van Gods schepping, van bergen en zeeën tot akkers en weilanden. De voedselvoorziening heeft zijn eigen plaats in Gods schepping, maar is verbonden met de natuur eromheen. De zorg voor landbouw en natuur schept verantwoordelijkheid: voor burgers in hun achtertuin, consumenten in de winkel en boeren op hun bedrijf, en ook voor ketenpartijen, natuurbeheerders en de overheid. Hoe kun je als burger boeren de schuld geven van achteruitgang in de natuur, terwijl je eigen achtertuin vol tegels ligt? We staan voor een goede voedselvoorziening en een respectvolle omgang met de natuur.

Voedselzekerheid is bedreigd bezit. De wereldbevolking groeit. Klimaatverandering raakt de voedselproductie in verschillende werelddelen. Ook dichter bij huis: verdroging van Zuid-Europese landbouwgronden en verzilting in onze eigen kustgebieden. We zouden meer groenten moeten eten, maar de Europese groenteproductie is de afgelopen jaren met bijna 10% gedaald. Daarnaast leven we in een geopolitiek instabiele wereld. Door de Russische agressie kelderde opeens de export uit graanschuur Oekraïne. Internationale voedselketens zijn kwetsbaar voor handelsoorlogen. Grip op onze voedselvoorziening is daarom ook van geopolitiek belang. De voedselvoorziening krijgt nationaal echter onvoldoende prioriteit. Denk bijvoorbeeld aan het beleid voor gewasbescherming. Steeds meer middelen worden verboden, terwijl de toelating van alternatieve, groene middelen heel langzaam gaat. Kortom, het is hoog tijd voor een nationale voedselstrategie, inclusief visserijparagraaf.

Fair trade is voor ons belangrijk. Laten we met elkaar de schouders zetten onder een duurzaam toekomstperspectief voor het agrarische familiebedrijf en het visserijbedrijf. Met een eerlijk verdienmodel dat verduurzaming mogelijk maakt. Met ruimte voor vakmanschap. Met geld voor agrarisch natuurbeheer, voor grutto en veldleeuwerik. Op een gezonde bodem. Met minder afhankelijkheid van chemische gewasbeschermingsmiddelen, kunstmest en import van sojaschroot, zonder een hek om Nederland te zetten. Fair trade betekent ook ruimte en tijd voor bedrijven om verder te verduurzamen, op basis van duidelijk en consistent beleid, met oog en oor voor de praktijk. Een groot landbouwakkoord zit er waarschijnlijk niet meer in, maar afspraken tussen overheid, landbouw en ketenpartijen op deelthema’s dragen bij aan toekomstbestendig beleid. Ook is een agrarische autoriteit nodig.

Duurzaam verdienen is toekomst winnen

Wie rood staat, kan niet groen zijn. We maken ons sterk voor een duurzaam verdienmodel voor boeren en tuinders.

-          De winstbelasting voor landbouwbedrijven gaat beter aansluiten op de landbouwpraktijk, bijvoorbeeld door te rekenen met het voortschrijdend gemiddelde over enkele jaren. Er komt een fiscale investeringsreserve voor investeringen in stalvernieuwing voor milieu en dierenwelzijn.

-          De SGP wil behoud van fiscale voordelen voor de land- en tuinbouw, zoals de landbouwvrijstelling, en van steunregelingen voor jonge boeren. Bedrijfsovername wordt gefaciliteerd door het verminderen van administratieve drempels en toegankelijke steunregelingen.

-          In het Europees landbouwbeleid blijft, als het aan de SGP ligt, voedselzekerheid een strategische prioriteit, inclusief voldoende budget hiervoor. Een ongelijk speelveld voor boeren bij inkomensondersteuning en milieueisen wordt zoveel mogelijk voorkomen.

-          Handelsakkoorden mogen onze boeren niet op achterstand zetten. Import van voedsel dat niet volgens de Europese maatlat voor voedselveiligheid, dierenwelzijn en milieu geproduceerd is, wordt belast en zoveel mogelijk geweerd, waarbij de opbrengst zoveel mogelijk wordt geïnvesteerd in verduurzaming van de landbouw.

-          Het mededingingsbeleid wordt zo aangepast dat de duizenden agrarische ondernemers eenvoudiger een vuist kunnen maken tegenover het handjevol inkooporganisaties van supermarktketens. Er komt een verbod op misbruik van economische afhankelijkheid voor fatsoenlijke vergoedingen voor kwaliteitseisen en milieukeurmerken.

-          Stilstand is achteruitgang. Door vereenvoudiging van vergunningverlening met ruimte voor innovatieve technieken blijft bedrijfsontwikkeling mogelijk.

-          Het Investeringsfonds Duurzame Landbouw dat ondernemers middels investeringssteun, omschakelvergoedingen en garantstellingen helpt bij verduurzaming wordt versterkt. Het fonds kan bijvoorbeeld worden gevoed door bijdragen van supermarktketens.

-          De opmars van dure, kortlopende pachtcontracten pakt slecht uit voor de bodem en voor jonge boeren. De prijs voor kortlopende pacht wordt begrensd. Langdurige pacht wordt aantrekkelijker, maar wel zo dat er een koppeling blijft met het opbrengend vermogen van de grond.

-          Het Rijk ondersteunt het ontwikkelen en op de markt zetten van ecosysteemdiensten als CO₂-vastlegging in de bodem, waterbuffering en extra biodiversiteit.

-          De fiscale afrekening voor stoppende landbouwbedrijven gaat omlaag door deze aanslag op korte termijn aanzienlijk te beperken en deze korting daarna langzaam weer te verminderen. Het geeft perspectief voor blijvers.

-          De glastuinbouw wordt gevrijwaard van ETS2 en de bijmengverplichting voor groen gas. De energiebelasting is al hoog genoeg geworden.

-          Zorgboerderijen zuchten onder de stapeling van regels gericht op grote zorgorganisaties. De SGP wil vereenvoudiging, zodat deze boeren zich kunnen richten op hun cliënten in plaats van de papierwinkel. Zorgboerderijen worden niet verplicht om een interne toezichthouder aan te stellen.

Geschapen met waarde

De Bijbel vertelt de geschiedenis van de grote, goddeloze stad Nineve. God spaarde de stad, niet alleen vanwege de vele kinderen die er woonden, maar ook vanwege alle dieren in de stad. Dieren zijn geschapen door God, hebben een eigen intrinsieke waarde en verdienen daarom zorg en bescherming. Dat is in de eerste plaats een verantwoordelijkheid van dierhouders en de samenleving. De overheid zorgt er samen met de sector voor dat er geen plaats is voor misstanden en dierenwelzijn bevorderd wordt.

-          Overheid en ketenpartijen zorgen ervoor dat investeringen in verbetering van dierenwelzijn terugverdiend kunnen worden.

-          Het Convenant Dierwaardige Veehouderij speelt wat de SGP betreft een belangrijke rol bij de uitwerking van de regelgeving onder de Wet Dieren. Onhaalbare en eenzijdig opgelegde eisen worden voorkomen.

-          De overheid ondersteunt de ontwikkeling en toepassing van vernieuwende en brandveilige stalsystemen en maakt bijvoorbeeld een fiscale investeringsreserve voor stalvernieuwing mogelijk.

-          De overheid maakt samen met de pluimveehouderij en ketenpartijen werk van alternatieven voor het doden van eendagshaantjes en de afname van de betreffende eieren.

-          Nederland maakt zich in Brussel sterk voor het voorkomen van het massaal doden van vee en vernietigen van vlees (om economische redenen) bij uitbraken van dierziekten.

-          Het aantal proefdieren moet echt omlaag. Er wordt geïnvesteerd in alternatieven en juridisch ruimte gegeven om die alternatieven toe te passen.

-          Experimenteren in het lab met de genen van dieren en het klonen ervan blijft verboden.

Kringlopen is werken voor boer en milieu

Grazende koeien in de wei en varkens en kippen die restproducten van de levensmiddelenindustrie eten: kringlooplandbouw is niet nieuw. We gaan voor kringlopen als werkwoord. Dat betekent werken aan minder grondstoffengebruik, minder verliezen naar het milieu en beter gebruik van reststromen, zonder onszelf te verliezen in niet reëel wensdenken. Verliezen van stikstof, fosfaat en methaan naar het milieu zijn vaak ook verliezen voor de boer. Verder is actie nodig om de hoogspanning op de mestmarkt aan te pakken.

-          De SGP stelt in het mest- en emissiebeleid een twee sporen aanpak voor: een boer kan kiezen voor eenvoudige regels en minder ruimte, of voor doelvoorschriften in combinatie met de Kringloopwijzer, een afrekenbare stoffenbalans, gerichte metingen en certificering, en meer ruimte.

-          Er komt een agrarische autoriteit, vergelijkbaar met de Autoriteit Diergeneesmiddelen, die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van doelsturing.

-          Het is hoog tijd dat er snel experimenteerruimte en stimuleringsregelingen voor doelsturing komen. Dit kan uiteindelijk uitmonden in een minder vrijblijvende vorm van doelsturing, mits de boer voldoende ruimte krijgt om hier invulling aan te geven.

-          Innovatieve emissiearme stalsystemen en emissie reducerende managementmaatregelen worden zo snel mogelijk erkend, geborgd en toegelaten.

-          Waar mogelijk wordt kunstmest vervangen door dierlijke mest. De Nitraatrichtlijn moet daarom herzien worden, inclusief het afschaffen van de eendimensionale 170 kilogram norm voor dierlijke mest. Hoe lastig ook, de SGP blijft zich sterk maken voor een vorm van derogatie waar Brussel inhoudelijk niets tegenin kan brengen. Derogatie voor blijvend grasland, met voorwaarden als weidegang, grondgebondenheid en/of een korting op de stikstofgebruiksnorm om ervoor te zorgen dat een derogatieaanvraag kans maakt. Renure verdient sowieso ruimte. Het is ook nodig om een ontsporende mestmarkt te voorkomen.

-          Gebieden waar de landbouw weinig problemen voor de waterkwaliteit veroorzaakt, worden niet aangewezen als kwetsbaar gebied voor de Nitraatrichtlijn. Het volgende actieprogramma voor de Nitraatrichtlijn bevat de volgende elementen: 1) meer doelsturing, bijvoorbeeld op basis van het stikstofbodemoverschot, in plaats van een stapeling van middelvoorschriften, 2) een gebiedsgerichte aanpak op basis van metingen, 3) meer ruimte voor het uitrijden van mest bij hoge gewasopbrengsten.

-          De spanning op de mestmarkt kan omlaag door een vorm van derogatie, volledige verrekening van gasvormige stikstofverliezen en vrijwillige opkoop- of extensiveringsregelingen, niet door een generieke korting op fosfaatrechten.

-          De afroming van productie- en fosfaatrechten bij transacties wordt ingeperkt, zodat normale bedrijfsontwikkeling niet onnodig belemmerd wordt.

-          De SGP is kritisch over van bovenaf opgelegde eisen voor grondgebondenheid in de melkveehouderij. Het doorkruist samenwerkingsverbanden met andere bedrijven en voegt weinig toe aan normen voor doelsturing.

-          De SGP wil investeren in meer praktijkonderzoek en meer proefboerderijen.

-          We gooien elk jaar per persoon ongeveer honderd kilo eten en drinken weg. Die voedselverspilling moet omlaag, onder meer door bij lang houdbare producten geen ‘ten minste houdbaar tot’-termijn meer op de verpakking te zetten.

Doelgerichte stikstofaanpak

Deltaland Nederland is dichtbevolkt met een sterk landbouwcluster en een intensief bereden wegennet. Tegelijkertijd herbergt ons land bijzondere natuurwaarden, zoals blauwgraslanden, die bescherming nodig hebben om zoveel mogelijk biodiversiteit te houden. Dat is spannend. Het strikte Natura 2000-regime heeft geleid tot een stikstofcrisis, waardoor PAS-melders al jarenlang in grote onzekerheid zitten en veel projecten niet door kunnen gaan. De zwart-wit interpretatie van de Habitatrichtlijn en de zwart-wit beoordeling van de berekende stikstofdepositie wringt met de dynamiek van landbouw en natuur. De SGP zoekt een evenwichtige aanpak om de natuur goed te beheren, Nederland van het slot te halen en landbouwbedrijven perspectief te geven. De SGP wil een meer praktijkgericht beschermingsregime, in combinatie met emissiereductie en adequaat natuurbeheer.

-          Kritische depositiewaarden en modelberekeningen zijn dienend, en niet leidend. Zij mogen vanwege hun huidige schijnnauwkeurigheid geen doorslaggevende rol hebben bij toetsing in het kader van de Habitatrichtlijn.

-          Natuurdoelanalyses worden zo herzien dat zij niet uitgaan van onhaalbare ideaalbeelden en dat zij de relatieve en daadwerkelijke invloed van stikstofdepositie op de ontwikkeling van de natuur veel adequater in beeld brengen. Er speelt in een gebied immers veel meer dan stikstofdepositie. Om te voorkomen dat zomaar gezegd wordt dat sprake is van ontoelaatbare verslechtering door stikstofdepositie. En om de broodnodige prioriteiten in de stikstofaanpak te kunnen stellen. Deze basis moet op orde zijn om met welke stikstofaanpak dan ook uit het juridische moeras te kunnen komen.

-          De stikstofuitstoot gaat verder omlaag. Niet door het vastleggen van onhaalbare doelen in de wet, maar door een wettelijk programma voor geborgde en doelgerichte daling van de stikstofuitstoot. Onderdelen van dit programma zijn een gerichte aanpak van piekbelasters in de industrie, ondersteuning van bedrijven met verouderde stallen zonder opvolger om te stoppen en inzet op emissie reducerende maatregelen op het boerenerf. Deze uitstootbeperkende technieken en methoden worden snel erkend en gestimuleerd, zodat toegewerkt kan worden naar minder vrijblijvende doelsturing. Maar: geen doelsturing zonder goed gevulde gereedschapskist.

-          De stikstofuitstoot van vliegtuigen die hoger vliegen dan negenhonderd meter wordt niet weg gerekend, maar meegenomen in de stikstofaanpak, zodat de luchtvaart haar evenredige bijdrage gaat leveren.

-          Ammoniak en stikstofoxiden zijn niet zomaar inwisselbaar.

-          De SGP verzet zich tegen gedwongen opkoop of het intrekken van op juiste wijze verleende vergunningen. Dat mag geen uitgangspunt van beleid zijn.

-          Individuele bedrijven worden niet afgerekend op onmeetbare depositiebijdragen. Daar is het landelijk beleid voor reductie van de stikstofuitstoot voor bedoeld. Verhoging van de rekenkundige ondergrens moet slim en beheerst ingevoerd worden, met vergunningen, zodat de juridische risico’s beperkt worden en geen nieuwe groep ‘PAS-melders’ ontstaat.

-          Legalisering van PAS-knelgevallen en andere knelgevallen die te goeder trouw gehandeld hebben, heeft prioriteit. Het is onze inzet om handhaving richting bedrijven die te goeder trouw gehandeld hebben, te voorkomen. Hiervoor wordt een beroep op het Europese evenredigheidsbeginsel gedaan.

-          In verschillende gebieden, zoals de Foodvalley, wordt door gebiedspartijen, gemeenten en provincie al goed samengewerkt aan uitstootreductie, herstructurering en natuurherstel. Dat verdient alle steun en ruimte vanuit het Rijk.

-          In verschillende natuurgebieden is verdroging een groter probleem dan de stikstofdepositie. Er moet meer geïnvesteerd worden in verbetering van de waterhuishouding. Terreinbeherende organisaties zorgen voor betere verantwoording van beheermaatregelen.

Toekomstbestendige gewasbescherming

Teelten staan onder druk omdat het ene na het andere gewasbeschermingsmiddel verboden wordt en goede alternatieven uitblijven. Inzet op een weerbaar teeltsysteem door goed bodembeheer, functionele agrobiodiversiteit en weerbare gewassen is broodnodig, maar heeft tijd nodig. De SGP vindt dat adequate gewasbescherming mogelijk moet blijven. Daarbij geldt: hoe meer middelen in de medicijnkast, hoe verder boeren en tuinders durven gaan met niet-chemische gewasbescherming. De gewenste verduurzaming wordt niet bereikt door het verbieden van het ene na het andere middel, maar door weerbare teeltsystemen en inzet van precisietechnieken. De SGP pleit daarbij voor besluitvorming op basis van gedegen onderzoek in plaats van onderbuikgevoelens.

-          Het Europese toelatingsbeleid gaat wat de SGP betreft op de schop. Brussel moet niet kijken naar het potentiële gevaar van een werkzame stof, maar naar de risico’s in de praktijk. Bij de beoordeling van werkzame stoffen en middelen wordt beter rekening gehouden met beschikbare alternatieven en de gevolgen voor geïntegreerde gewasbescherming en teelten.

-          Telers die werk maken van een weerbaar teeltsysteem met niet-chemische gewasbescherming en toepassing van precisietechnieken krijgen meer ruimte voor inzet van corrigerende middelen mocht de nood aan de man komen. Nederland verleent net als in omringende landen eerder een vrijstelling of ontheffing als teelten in gevaar komen.

-          De toelatingsprocedure voor groene gewasbeschermingsmiddelen wordt versneld en vereenvoudigd.

-          Er komen afspraken met supermarktketens om gewasbescherming ten behoeve van een perfect uiterlijk van groente en fruit in te perken.

-          De SGP wil investeren in praktijkonderzoek en precisietechnieken.

-          De overheid faciliteert veredeling van weerbare rassen en geeft ruimte voor nieuwe veredelingstechnieken, zolang soortgrenzen niet overschreden worden.

Zorg voor de natuur

Natuur is een zegen voor de mens. De enorme diversiteit aan soorten laat iets zien van de grootheid van de Schepper. Biodiversiteit maakt ecosystemen weerbaar. Deze flora en fauna hebben in een dichtbevolkt land bescherming nodig. In natuurgebieden, maar ook in dorpen en steden, en op het boerenland. We willen waken voor een reservaatbenadering van de natuur. Verlaging van de stikstofdepositie, verbetering van de waterhuishouding in natuurgebieden en heidebegrazing dragen bij aan herstel van stikstofgevoelige natuur. Daar moet in worden geïnvesteerd. Weide- en akkervogels hebben het moeilijk. Ook daar zijn maatregelen voor nodig. Maaien zonder je iets aan te trekken van nesten en jonge dieren? Dat hoort niet.

-          Provincies hebben een belangrijke rol bij de uitvoering van het natuurbeleid. Het Rijk stelt hen in staat om deze rol goed in te vullen. Belangrijke opgave daarbij is het vasthouden van water in natuurgebieden ter bescherming voor droge periodes.

-          Net als bij monumentenzorg zou het goed zijn als het beheer van de natuur mede wordt gefinancierd door private partijen. Bijvoorbeeld door een fonds voor laagrentende en langlopende leningen.

-          De SGP wil uitbreiding van agrarisch natuurbeheer en voldoende middelen hiervoor. Dat betekent ook: meer langetermijncontracten, volwaardige vergoedingen en minder controledruk. Er komen meer mogelijkheden voor agrarisch natuurbeheer binnen het Natuurnetwerk Nederland.

-          Ontheffingsprocedures met betrekking tot beschermde soorten worden vereenvoudigd en versneld.

-          Er komt meer ruimte voor bejaging van predatoren van weide- en akkervogels.

-          Natuurcompensatiegelden worden ook ingezet voor meer natuurbeheer door boeren.

-          Goede landbouwgrond mag niet onder water gezet worden.

-          Braakliggende terreinen worden zo ingericht dat de natuur ervan kan profiteren, zonder dat dit toekomstige bouw blokkeert.

-          De Europese Natuurherstelverordening kan potentieel grote gevolgen hebben voor onder meer de landbouw. Zolang deze verordening niet ingetrokken worden, wil de SGP de wet zo invoeren of aanpassen dat die zoveel mogelijk aansluit op de Nederlandse praktijk. Er wordt niet gekoerst op onhaalbare referentiebeelden vanuit een ver verleden, maar op wat voor een weerbare natuur in de toekomst nodig is.

-          Bij de praktische toepassing van biotechnologie past ontzag voor de orde in Gods schepping. Soortgrenzen dienen gerespecteerd te worden.

-          De ondermijning van het aloude kwekersrecht door het claimen van planteneigenschappen via het octrooirecht moet stoppen.

Jacht zet de natuur in haar kracht

Jacht hoort bij goed natuurbeheer. Het kan gebeuren dat populaties dieren te groot worden, waardoor honger en ziektes kunnen toeslaan, zoals bleek in de Oostvaardersplassen. Zorgvuldig beheer draagt ook bij aan het voorkomen van verkeersongelukken, van grote schade aan akkers en tuinen en van predatie van akker- en weidevogels. En een duurzamer stukje vlees voor de consumptie is er niet. De SGP wil minder rompslomp en juridische procedures en meer vertrouwen in de professionaliteit van de jager.

-          Jachtstelsel en wildlijst worden herzien. Bij soorten die er goed voor staan, zoals de gans, horen geen ingewikkelde ontheffingsprocedures.

-          Jagers krijgen meer ruimte voor de jacht op vossen en andere predatoren van weide- en akkervogels.

-          Stropers en jagers die zich misdragen worden hard aangepakt.

Wolven weren

De Bijbelse koning David doodde soms een leeuw of beer die het op zijn kudde gemunt had. Zo is in onze tijd bescherming van mens en vee tegen de wolf nodig. De wolf is een intelligent dier, heeft zijn plaats in de natuur, maar zo’n roofdier in een dichtbevolkt land vraagt om actief beheer. Cruciaal is dat de wolf uit de buurt van mensen en hun dieren blijft, dus angst voor mensen houdt en er niet aan went. Helaas gebeurt dat wel. We maken ons hier grote zorgen over. Dat betekent dat ruimte nodig is voor het actief verjagen en bejagen van wolven.

-          Boeren en schaapherders worden ondersteund bij het nemen van wolf werende maatregelen.

-          In een groot deel van Nederland is gelet op de wildstand en de aanwezigheid van mensen en vee geen duurzame plaats voor vestiging van wolven. In deze gebieden is actief beheer van de wolf nodig.

-          De regeling voor aanwijzing van probleemsituaties en probleemwolven wordt verruimd, zodat bij gevaarlijke situaties eerder ingegrepen kan worden.

Vechten voor vis en visserij 

Steeds meer mensen willen het liefst voedsel kopen dat gezond is en van dichtbij komt. Nederland is daarom goed af met de tientallen visserijbedrijven die op de Noordzee en in onze binnenwateren vangen wat de natuur ons geeft. De visserij staat echter onder grote druk door regelgeving, brandstofprijzen en steeds minder ruimte op zee. De noodzakelijke modernisering komt niet van de grond. We dragen de visserij een warm hart toe en zetten ons graag in voor een ecologisch en economisch toekomstbestendige visserij, inclusief de bijbehorende bedrijvigheid op de wal.

-          De SGP wil dat Nederland zich blijft inzetten voor het bijstellen van Europese regels die verduurzaming tegengaan. Aanlandplicht en pulskorverbod moeten overboord.

-          Het Rijk blijft mee investeren in vernieuwing en verduurzaming van de vloot. Er wordt een nationaal vlootplan opgesteld met standaardmodellen van flexibel inzetbare kotters met dieselelektrische of anderszins duurzame aandrijving. De ontwikkeling van innovatieve vangsttechnieken, zoals de kiwi-kuil, wordt blijvend gestimuleerd.

-          Windparken horen niet in visrijke gebieden. Er komt meer ruimte voor medegebruik in windparken door de visserij. Natuurgebieden op zee en windparken worden gecombineerd om het ruimtebeslag op de Noordzee te beperken. Er mogen geen nieuwe gebieden gesloten worden voor de visserij. Ook is meer onderzoek nodig naar de cumulatieve effecten van de grootschalige uitrol van wind op zee op het onderwatermilieu.

-          Vis en schaal- en schelpdieren zijn gezond. Dat moet steviger gepromoot worden.

-          Het visserijonderwijs is van cruciaal belang voor het opleiden van de vissers van de toekomst en houden we graag in Nederland.

-          De SGP wil voldoende ruimte voor de garnalen- en mosselvisserij in Natura 2000 gebieden als de Voordelta en de Waddenzee. De sector mag niet worden afgerekend op onwerkbare stikstofberekeningen.

-          Visserijbedrijven op het IJsselmeer en andere binnenwateren houden voldoende ruimte om te vangen wat de natuur geeft. Migratiebarrières voor de paling worden aangepakt.