Veel geknutsel onder de motorkap

Op woensdag 1 oktober vonden de Algemene Financiële Beschouwingen plaats. Namens het kabinet waren minister Heinen (Financiën) en staatssecretaris Heijnen (Fiscaliteit, Belastingdienst en Douane) aanwezig. SGP'er Flach leverde een bijdrage, zijn inbreng is hieronder te lezen.

De Algemene Financiële Beschouwingen vinden plaats in een bijzonder tijdsgewricht. Een dubbel-demissionair kabinet, een Kamer die vandaag voor één van de laatste keren samenkomt in deze samenstelling. Maar ook financieel zijn het roerige tijden. De overheidsfinanciën staan er nu nog goed voor, hoewel dat beeld wel geflatteerd is. Onder de motorkap zien we veel gekunstel: kasschuiven, de inzet van prijsbijstellingen, dekkingen over jaren. Op korte termijn lijkt het er netjes uit te zien. De zorgen voor de nabije toekomst zijn echter groot. Daar komt de enorme uitdaging om de stijgende defensie-uitgaven te dekken nog bij.

Gezinnen
Ook in het huishoudboekje van gezinnen ziet het er niet rooskleurig uit.
De lasten stijgen, net als de prijzen. Het kabinet komt met minuscule stapjes, denk aan de verlaging van de energiebelasting. Klinkt leuk, maar het gaat concreet om 78 cent per maand per huishouden. Dat zet geen zoden aan de dijk.

Ondernemers
Ondernemers zijn meer bezig met het naleven van regels en het betalen van belastingen, dan datgene waar ze echt goed in zijn: ondernemen. Elke dag een regeltje erbij, betekent op termijn een woud van bureaucratie. De SGP wil snel een ondernemersakkoord, waarin de lasten en lusten over en weer worden vastgelegd. Zodat ondernemers weten waar ze aan toe zijn. Ook klinkt de roep om investeringen voor de lange termijn steeds luider. Terecht, om onze concurrentiepositie te verbeteren zijn investeringen nodig. Om te zorgen dat Nederland vooruit kan, is veel geld nodig voor woningbouw, het stroomnet, infrastructuur. Niet de waan van de dag, maar de koers van morgen vraagt onze aandacht.

Defensie-uitgaven
Voorzitter, de komende jaren zullen de uitgaven aan Defensie een groot beslag leggen op de begroting. Na jaren van onverantwoord bezuinigen is de weg omhoog eindelijk ingezet. De noodzaak van extra investeringen was er altijd al, maar de recente geopolitieke ontwikkelingen laten eens te meer zien dat vrijheid niet gratis is. Defensie, onze veiligheid, hoort bij de kerntaken van de overheid. Als daar extra budget voor moet komen, moet er elders op de begroting bezuinigd worden. Dit kabinet heeft echter wel de keuze gemaakt om 3,5% van ons BBP aan Defensie te besteden, maar niet de financiering geleverd.

• Waar ziet de minister concreet mogelijkheden voor bezuinigingen om de Defensie investeringen te financieren?

Wat de SGP betreft gaan we zo snel mogelijk beginnen met het invullen van de enorme uitdagingen om de uitgaven aan Defensie te financieren. Voor je het weet, is het politieke klimaat weer omgeslagen, lijkt de wereldvrede schijnbaar uitgebroken te zijn, en staat de SGP weer vrijwel alleen te pleiten voor een toekomstbestendige defensie.

Kindgebonden budget
Voorzitter, dit kabinet wil stevig bezuinigen op het kindgebonden budget.
Een snelle rekensom leert dat dit voor een gezin dat anderhalf keer modaal verdient en twee kinderen heeft zo’n 500 euro per jaar kost. Met een iets hoger inkomen, of bij gezinnen met meer kinderen loopt de rekening nog veel sneller op. Een ongekende greep in het portemonnee van middeninkomens. Bij het debat over de Voorjaarsnota heb ik samen met de heer Van der Lee een motie ingediend om deze bezuiniging anders vorm te geven. Die aanpassing zou op Prinsjesdag gepresenteerd moeten worden. Die motie is echter niet uitgevoerd.

• Vandaar de simpele vraag: waarom niet?
• Hoe wordt de motie alsnog uitgevoerd?

Ontwikkelingssamenwerking
Dit kabinet heeft vorig jaar de aloude koppeling van het budget voor ontwikkelingssamenwerking aan de stand van de economie losgelaten. Zeker, er zijn extra middelen gereserveerd, maar de achterliggende systematiek is niet hersteld. Voortaan gelden de politieke dagkoersen, in plaats van het morele kompas. Een slecht plan! Bij de begrotingsbehandeling van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp zullen we er uiteraard op terugkomen, maar weet dat het herstel van de koppeling daarbij voor de SGP een zwaarwegend punt zal zijn. Ik wijs er overigens ook op dat er diverse aangenomen moties liggen om de koppeling te herstellen.

• Waarom worden die moties niet uitgevoerd?

Accijnzen
De Miljoenennota is duidelijk beleidsarm. De grootste wijziging zit volgens mij in het verlengen van de tijdelijke accijnskorting. Daar hebben we het vorige week tijdens een debat over de inflatie ook over gehad. Ik ben blij dat de accijnskorting in stand blijft. Tegelijk is het onbevredigend dat het kabinet vooral reageert, terwijl regisseren hier meer zou passen. Welke richting willen we op met onze hoge accijnzen op brandstof? Is er niet een degelijke analyse nodig over de toekomst van de brandstofaccijnzen?

Wet behoud verlaagd btw-tarief
Tijdens de behandeling van het Belastingplan 2025 heeft de SGP samen met het CDA en de ChristenUnie de voorstellen van het kabinet bijgestuurd. Zo heeft de SGP het initiatief genomen om ruim 100 miljoen euro vrij te maken voor eenverdieners. De giftenaftrek is gered van zijn ondergang. En ten slotte is ook de btw-verhoging op boeken, kranten, musea en bijvoorbeeld zwemlessen van de baan. Over dat laatste ligt er nu ook een wetsvoorstel voor. Goed dat we dit ook snel behandelen, zodat er eindelijk definitief duidelijkheid is. Over de alternatieve invulling is de SGP wel kritisch. Ik snap dat een alternatieve dekking binnen de btw lastig is, maar nu is er wel heel snel voor gekozen om de rekening bij alle werkenden neer te leggen. Er wordt nu fors ingegrepen op de reguliere indexaties in de inkomstenbelasting. Sluipenderwijs is dit gewoon een grote lastenverzwaring voor werkenden. Vorige week hadden we hier nog een debat over de inflatie. Met dit soort keuzes hakt die inflatie er nog steviger op in.

• Deelt de staatssecretaris de inzet om de inkomstenbelasting in het vervolg ongemoeid te laten?

Er is vorig jaar ook gesproken over vereenvoudiging van het btw-handboek.
Het nadenken over het verbeteren van de uitvoering van de btw lijkt wel een beetje stil te staan. Kan de staatssecretaris aangeven hoe daar nu vervolg aan wordt gegeven?

De btw-verhoging op logies gaat wel door, voor die sector is dat natuurlijk heel zuur. In juni dit jaar is opnieuw onderzocht wat de gevolgen van de btw-verhoging voor deze sector zijn. Daaruit blijkt dat de impact groot is.

• Kan de staatssecretaris reageren op dit onderzoek?
• Hebben de conclusies uit dit onderzoek effect op de verwachte opbrengst van de maatregel?

Advies Studiegroep Begrotingsruimte
Om de overheidsfinanciën structureel gezond te houden, is ingrijpen noodzakelijk. Het recente advies van de Studiegroep Begrotingsruimte laat dat ook zien. Vergrijzing, stijgende zorgkosten en hogere defensie-uitgaven vragen om keuzes. Vaak pijnlijke keuzes. Maar ook hier geldt: niet de stemming van vandaag, maar de verantwoordelijkheid voor de volgende generatie zou leidend moeten zijn. Een volgend kabinet zou volgens het advies direct al 7 miljard euro moeten bezuinigen. Er liggen stapels rapporten klaar om de begroting weer toekomstbestendig te maken. Om Nederland toekomstbestendig te maken is niet alleen een degelijke begroting, maar ook investeringen broodnodig. In het verdienvermogen van Nederland, in de productiviteit van bedrijven, in het vestigingsklimaat voor ondernemers. Ook liggen er grote uitdagingen op het gebied van infrastructuur en de energietransitie. De overvolle stroomnetten vragen om een snelle aanpak. Juist bij deze thema’s heerst te vaak het korte gewin: kleine oplossingen die geen recht doen aan grote uitdagingen. Terwijl het lange termijn belang voorop zou moeten staan. Vaak is daarvoor een visie en beleid nodig over kabinetsperiodes heen. Dit demissionaire kabinet kan hier weinig meer in betekenen. Maar ik hoop dat er niet langer getalmd wordt, maar dat er snel ingegrepen wordt voor een toekomstbestendig Nederland.