Legalisatie van PAS-knelgevallen verlengen

De Tweede Kamer debatteerde op woensdag 3 september in een plenair debat over de omgevingswet. Aanwezig vanuit het kabinet was demissionair minister Wiersma. Lees de bijdrage van André Flach hieronder.

Wat hebben we geleerd van de toeslagenaffaire? Duizenden ouders kwamen klem te zitten tussen wet en recht. De voorzitter van de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State pleitte voor meer maatwerk en, waar mogelijk, inzet van het evenredigheidsbeginsel om onrechtvaardige besluiten voor individuele burgers te voorkomen . Dit evenredigheidsbeginsel zit ook in het EU-verdrag en heeft dus betekenis voor de uitvoering van de Habitatrichtlijn.
We willen niet dat burgers opnieuw klem komen te zitten tussen de raderen van de overheid, van wet en recht.

Hoe kan het dan dat de duizenden PAS-knelgevallen nu al zes jaar lang in grote onzekerheid zitten, op elke spant in de stal als het ware het stempel illegaal staat, en geen toekomstplannen gemaakt kunnen worden? De meesten van hen hebben te goeder trouw gehandeld, gewoon zoals de overheid dat van hen vroeg.
Hun stikstofdepositie is opgeteld weinig meer dan tien mol, dat is minder dan 1% van de totale stikstofdepositie per hectare en valt weg tegen de natuurlijke fluctuatie. De totale stikstofdepositie lag in de afgelopen paar jaar meer dan tweehonderd mol, ongeveer 15% lager dan in 2015, de start van de Programmatische Aanpak Stikstof.

Hoe kan het dan dat PAS-knelgevallen, ondanks het Europese evenredigheidsbeginsel en indachtig de lessen die getrokken zijn uit de toeslagenaffaire, nog steeds voor het voortbestaan van hun gezinsbedrijf moeten vrezen?Hoe kan het dan dat het zo moeilijk is om handhavingsverzoeken afgewezen te krijgen? Graag hoor ik een reflectie van de minister hierop.

Inzet SGP voor PAS-knelgevallen
De SGP heeft zich sinds jaar en dag sterk gemaakt voor legalisatie van PAS-knelgevallen en interimmers die te goeder trouw gehandeld hebben.
In de stikstofwetgeving was een SGP-amendement opgenomen waarmee de overheid verplicht werd een legalisatieprogramma op te stellen om PAS-knelgevallen voor 2025 te legaliseren.

We hadden toen niet kunnen bevroeden hoe nodig en hoe moeizaam deze legalisatieverplichting zou zijn. De deadline is gepasseerd en maar een handjevol PAS-knelgevallen is gelegaliseerd. Heel pijnlijk. Om de rechtszekerheid van PAS-knelgevallen nog enigszins te borgen moet het legalisatieprogramma verlengd en de deadline voor legalisering verlegd worden. Daarom goed dat de minister het voorliggende wetsvoorstel naar de Kamer heeft gestuurd.

Amendement
De SGP is echter ook flink geschrokken. De regering wil niet alleen de deadline verschuiven, maar ook de legalisatieverplichting afzwakken. De minister stelt voor de legalisatieverplichting te vervangen door een inspanningsverplichting om een oplossing te vinden, inclusief de mogelijkheid van bedrijfsbeëindiging. Ik snap niet waarom de minister de duizenden PAS-knelgevallen zo in de kou wil zetten. Ja, Raad van State constateerde dat de inzet op andere oplossingen dan legalisering niet correspondeerde met de legalisatieverplichting. Maar dat had niet moeten leiden tot afzwakking van de verantwoordelijkheid van de Staat. Dat had moeten leiden tot aanscherping van het legalisatieprogramma, met als primaire inzet nog steeds het legaliseren van PAS-knelgevallen.

Ik constateer dat inmiddels een voorstel is gedaan voor invoering van een rekenkundige ondergrens waarmee een deel van de PAS-knelgevallen gelegaliseerd zou kunnen worden. Voor behoud van de rechtszekerheid van PAS-melders en andere PAS-knelgevallen is het cruciaal dat de legalisatieverplichting voor de overheid in de wet blijft. Ik heb hiervoor een amendement ingediend en hoop op steun hiervoor. Natuurlijk zijn er bedrijven die legalisatie niet af willen wachten en liever voor een andere maatwerkoplossing kiezen om maar PAS-melder af te zijn. Daar blijft gewoon ruimte voor.

Afhouden handhaving
Voor de korte termijn moet alles op alles gezet worden om handhaving bij PAS-melders af te houden. De MOB is een juridisch offensief gestart en wil per week tien handhavingsverzoeken richting PAS-melders indienen. Het is voor de zogenaamde milieuorganisatie een middel om de politiek onder druk te zetten.
De SGP heeft hier grote moeite mee. Honderden boerengezinnen die te goeder trouw gehandeld hebben worden zo het slachtoffer van een juridisch en politiek steekspel. Ik roep de MOB op om dit pad te verlaten. Ik snap dat zij de druk op de overheid wil opvoeren, maar doe dit alsjeblieft niet met de tranen van boeren, boerinnen en hun kinderen.

Het draait bij het al dan niet handhaven bij PAS-melders om de afweging tussen de belangen van de betrokken ondernemers en het natuurbelang. We moeten zorgen voor een gestapelde onderbouwing om handhaving af te houden. Dat betekent:

• Het beter in beeld brengen van al gerealiseerde uitstootreductie ten opzichte van 2015.
• Een beroep op het evenredigheidsbeginsel, en op het feit dat de uitstoot van PAS-melders onder de wetenschappelijke detectiegrens ligt.
• Het realiseren van vrijwillige uitstootreductie op korte termijn, en meer duidelijkheid over het reductiepad in de komende jaren.
• Het beschikbaar stellen van stikstofruimte voor PAS-knelgevallen.
• Een herziening van de natuurdoelanalyses om beter te laten zien dat het natuurbelang in ieder geval niet overal vraagt om het einde van PAS-melderbedrijven.
• Ruimte voor PAS-melders om via de Kringloopwijzer, inclusief een onafhankelijke toets, emissiereductie door managementmaatregelen aan te tonen en zo binnen hun vergunning te blijven.

Wordt op al deze punten ingezet om tenminste handhaving af te houden?

Ik zet nog even een streep onder het beschikbaar stellen van stikstofruimte. Ik kreeg vanuit de provincies het volgende signaal, ik citeer: ‘Het zou zo helpen als de minister eens een keer de vergunningruimte uit de verschillende stoppersregelingen tijdelijk beschikbaar stelt aan de provincies om handhaving, lopende het legalisatieproces, af te kunnen wijzen.’ Gaat de minister dit doen? Een motie op dit punt zou niet nodig moeten zijn.

Versterking legalisatieprogramma
Zoals gezegd wil de SGP geen afzwakking van de wettelijke verantwoordelijkheid voor legalisering van PAS-knelgevallen, maar versterking van het legalisatieprogramma.

• Hoe pakt de minister dit op?
• Hoe gaat zij met provincies aan de slag met een ADC-toets voor die gebieden waar dat kans maakt?
• Wat is de stand van zaken met betrekking tot de rekenkundige ondergrens?
• Hoe gaat zij de onderliggende wetenschappelijke onderbouwing gebruiken om PAS-knelgevallen vrij te stellen of te vergunnen?

Hoe dan ook is een duidelijk pad voor reductie van de stikstofuitstoot nodig, meer geld hiervoor, en erkenning van de emissiereductie die veehouders op hun erf al gewoon realiseren. Ik vraag de minister richting het commissiedebat volgende week meer inzicht te geven in de uitwerking van haar plannen.

Er is een obstakel. De minister schrijft dat voor een enkele PAS-melder wellicht via de additionele ruimte uit bronmaatregelen een oplossing kan worden gevonden, maar dat voor het merendeel legalisatie via die route de komende jaren niet mogelijk is. De minister ziet blijkbaar de komende jaren geen oplossing voor het additionaliteitsprobleem en zegt hiermee dus min of meer dat Nederland de komende jaren op slot blijft staan. Is dát het perspectief?

Groot knelpunt is dat in natuurdoelanalyses generiek wordt gesteld dat extra overschrijding van de kritische depositiewaarde tot verslechtering van de natuur leidt. En dus is alle stikstofuitstoot uit den boze en kan er niets. Maar de praktijk is anders dan veel natuurdoelanalyses suggereren. 40% van het oppervlak stikstofgevoelige natuur is aangewezen als leefgebied voor bosvogels.
Soorten, als de zwarte specht, waarvoor stikstof niet het grootste probleem is.
Toch doen we alsof het wel zo is. In verschillende gebieden heeft de natuur meer last van de waterhuishouding dan van stikstofdepositie. Toch ligt de focus op stikstof. De natuurdoelanalyses zwijgen veelal over de gemeten ontwikkeling van de zuurgraad en de voedselrijkdom en over de mate waarin de actuele depositie de ontwikkeling van de natuur beïnvloedt. Staatssecretaris Rummenie zou deze zomer een herziening van de natuurdoelanalyses afronden.

• Ik heb een eenvoudige vraag: waar blijft deze herziening?

Slot
Afrondend: de overheid is moreel verplicht om een einde te maken aan de schrijnende onzekerheid bij PAS-knelgevallen. Niet door aan te koersen op bedrijfsbeëindiging, maar op voortzetting van het bedrijf. Dat is niet alleen nodig om al die gezinnen uit de mangel tussen wet en recht te halen, maar ook om bedrijfsontwikkeling en verduurzaming van stallen weer mogelijk te maken. Zoals gezegd heb ik een amendement ingediend om afzwakking van de verantwoordelijkheid van het Rijk te voorkomen. Die kant wil de minister toch ook niet op? Tegen alle PAS-knelgevallen zou ik willen zeggen: houdt moed. We zullen niet rusten voor er daadwerkelijk perspectief voor jullie is.