Het is nu zaak om door te pakken!

De Tweede Kamer debatteerde op donderdag 27 november in commissieverband met minister Hermans van Klimaat en Groene Groei over netcongestie en energie-infrastructuur. Lees hier de bijdrage van SGP'er André Flach.

Vandaag wordt plenair gedebatteerd over de ellendige situatie in Oekraïne, waar ook de energie-infrastructuur onder vuur ligt. We zijn in gedachten bij de lijdende Oekraïense bevolking. Het laat wel zien dat energie-infrastructuur een achilleshiel van de samenleving is. Zo ook hier. Al zijn de problemen van een heel andere orde.
Woningbouwprojecten stokken, fabrieken kunnen niet elektrificeren, enzovoorts. Ja, aanpak van netcongestie staat hoog op de agenda. Aan plannen geen gebrek. Ik zie innovatieve projecten langzaam doorbreken. Maar het is nu wel zaak om concreet door te pakken.

Dé opgave is de omschakeling van een centraal, overzichtelijk, strak geregeld en geliberaliseerd energiesysteem naar een meer decentraal, kleurrijk en flexibel energiesysteem met een nadrukkelijkere rol voor overheden en netgebruikers. Kijk naar de moeizaamheid waarmee energiehubs tot stand komen. Het is spannend en vraagt van iedereen een meedenkhouding, creativiteit en lef. Zou een regeringscommissaris energietransitie misschien kunnen helpen om alle neuzen de goede kant op te krijgen?

Veiligheid
Met een schuin oog naar de hybride oorlogvoering op ons continent, eerst het aspect veiligheid. Stroompieken maken het energiesysteem kwetsbaarder dan vroeger. Er wordt veel aangelegd. Hoe worden cybersecurity en brandveiligheid geborgd? Liggen er rampenplannen klaar voor eventuele blackouts?

Prioritering aansluitingen
Decentrale overheden maken zich zorgen over het ontwerp-prioriteringskader voor netaansluitingen. Ze zijn beperkt betrokken. Deelt de minister hun inzet om de gevraagde bewijslast voor prioritaire woningbouwprojecten beter werkbaar te krijgen? Een definitief ruimtelijk besluit vragen, terwijl de aansluiting hoogst ongewis is, dat vind ik teveel gevraagd. Wordt het begrip ‘congestieverzachters’ breed uitgelegd, zodat ook energiehubs en woningbouwprojecten uitgedaagd worden?
Wordt gestuurd op netbewuste of zelfs congestie-neutrale oplossingen, óók bij de projecten die prioriteit krijgen?
Wordt gekeken hoe decentrale overheden via de Energie- en Omgevingswet meer regie kunnen hebben bij de verdeling van schaarse netcapaciteit, bijvoorbeeld via een congestietoets?
 
Verbetering prognoses
In de FGU-regio zijn prognoses aangescherpt. De verwachte netbelasting is daardoor naar beneden bijgesteld. Dat biedt ruimte op het net. Gaat dit ook voor andere gebieden gedaan worden?

Versnelling procedures
Goed dat de minister inzet op versnelling van procedures voor energie-infraprojecten. Bijna de helft loopt nu vertraging op. Het stikstofknelpunt is ons een doorn in het oog, omdat al die projecten uiteindelijk bijdragen aan uitstootreductie. De SGP ziet graag meer lef om via vrijstellingen stappen te zetten. REDIII gaat niet alleen over soepelere vergunningverlening voor hernieuwbare energieprojecten, maar ook over daaraan verbonden infraprojecten. Dat laatste zie ik nog niet terug in de Kamerbrief.

Daarnaast is meer energieplanologie aan de voorkant nodig.
Reserveer bij gebiedsontwikkeling standaard ruimte voor een energie-eiland. Zorg ervoor dat tijdig de beschikbare ruimte voor kabels en stations in beeld wordt gebracht en gereserveerd. En dat warmteprogramma’s onderdeel worden van energieprogramma’s. Hoe gaat dit handen en voeten krijgen?

Verlagen piekvraag
De pieken moeten omlaag. Flexibiliteitsafspraken tussen netbeheerders en bedrijven komen maar moeizaam van de grond. Bedrijven zeggen dat ze te weinig inzicht krijgen in de frequentie en locatie van de flex-behoefte. Contracten worden opgesteld zonder marktpartijen te consulteren. Hoe gaan we hier nog een slag in maken? Het steeds opstellen van nieuwe contractvormen heeft weinig zin als het onderliggende probleem bij bestaande methoden genegeerd wordt. Gaat de minister de bestaande subsidieregeling voor flexibiliteitsmaatregelen opschalen? Worden meewerkende bedrijven op andere manieren beloond voor flexibilisering ?

Ook in de gebouwde omgeving moeten de pieken omlaag. Wil de minister e-boilers en andere systemen voor meer zelfverbruik van stroom ondersteunen via de ISDE? Daarnaast is netbewust bouwen cruciaal. Het Bouwbesluit loopt achter: berekeningen voor een nieuwe Arnhemse woonwijk lieten zien dat met 1500 euro extra per woning 80 miljoen euro aan systeemkosten bespaart kan worden. Wordt gezorgd voor subsidiëring van de onrendabele top bij netbewust bouwen?

Energiehubs
Energiehubs bieden kansen. Een concreet knelpunt is dat weinig ruimte geboden wordt voor aansluiting van bedrijven op gesloten distributiesystemen met energieopwekking of voor het rechtstreeks koppelen van een windturbine aan het verdeelstation voor een bedrijventerrein. Maar dit past toch bij de gewenste decentralisering en lokale zelfvoorziening?

Opslagsystemen
We hebben elektrolyse en energieopslag hard nodig. De SGP wil snel duidelijkheid over geschikte locaties en verlaging van nettarieven hiervoor.
 
Inzicht
Afrondend. Het congestiespook groeit. Maar maatregelenpakketten ook. Wil de minister in volgende voortgangsrapportages inzicht geven in de vraag of dit voldoende is om achterstanden in te lopen en opgaven bij te benen? Het zou ook goed zijn om als nieuwe Kamercommissie een rapporteur te benoemen die voor ons de vinger aan de pols houdt.