Aandacht voor de gezinnen

Vandaag houdt de Eerste Kamer de Algemene Financiële Beschouwingen. Daarin wordt de Miljoenennota besproken en kan in de breedte voor veel onderwerpen aandacht worden gevraagd. In de bijdrage van Peter Schalk staat het gezin centraal. Daarnaast vraagt hij aandacht voor andere actuele thema's. Hieronder leest u zijn bijdrage.

Mevrouw de voorzitter, dit jaar geen Algemene Politieke Beschouwingen, maar wel Algemene Financiële Beschouwingen. Blijkbaar speelt geld een centrale rol. Dat vraagt ook om een normatief kader, wat mij betreft zelfs een Bijbels kader, en wel dat van rechtvaardigheid en barmhartigheid. Dat geldt zowel voor het binnenhalen van gelden, als voor het uitgeven daarvan. Rechtvaardig én barmhartig!

Welnu, ik zie uit naar mooie debatten, vandaag en in december bij de behandeling van het Belastingplan.

Voorzitter, het demissionaire kabinet moet werken met een beleidsarme begroting, in het besef dat er geen enkel zicht is op de looptijd van die begroting. Immers, zodra er een nieuw kabinet op het bordes staat zullen de gewijzigde begrotingsstaten hier binnenstromen.

Maar we moeten nu eenmaal verder in die tussentijd. Vandaar een paar thema’s, en wel het gezinsbeleid, inkomen en de marginale druk, en de financiën voor onze veiligheid, asiel en migratie en voor de verre naaste.

Eerst maar het gezin, want dat komt er toch weer zo bekaaid af in de Miljoenennota.

Dat begint trouwens al als de kinderen geboren worden. Zeker bij kwetsbare gezinnen is dat een punt van zorg. In de Tweede Kamer heeft mijn collega Stoffer een motie ingediend over het afschaffen van de eigen bijdrage in de kraamzorg, en met het verzoek om scenario’s en (financiële) effecten in kaart te brengen voor het afschaffen van de eigen bijdragen voor de kraamzorg en poliklinische bevalling, omdat elke moeder en elk kind gelijke toegang zouden moeten hebben tot de allerbeste kraamzorg. Deze motie is met algemene stemmen aangenomen in de Tweede Kamer.

Er is wel haast bij, zeg ik tegen de bewindslieden, nu juist de afgelopen week uit onderzoek van Nieuwsuur bleek dat de 24-uurs kraamzorg onder druk staat. Mooi trouwens, dat dit naar buiten kwam in de Week van het Leven. Tijdens die week werd stilgestaan bij de 40.000 abortussen die we jaarlijks te betreuren hebben. Een deel daarvan is ook omdat mensen onvoldoende ondersteuning krijgen. Goed gepland van Nieuwsuur, zullen we maar zeggen.

Uit dat onderzoek blijkt dat zorgorganisaties niet ‘de moeilijke postcodes’ willen doen uit angst voor hogere personeelskosten vanwege verzuim en door lagere winsten. Maar er is een correlatie vastgesteld tussen goede kraamzorg en minder medische problemen. Dit betekent dat de investering in goede kraamzorg nu hogere zorgkosten in de toekomst voorkomt.

• Is de minister bekend met deze situatie? Welke maatregelen treft hij om dit tegen te gaan?

En als die kinderen opgroeien krijgen de gezinnen te maken met drie verschillende regelingen voor kinderen: de kinderbijslag (leeftijdsafhankelijk), het kindgebonden budget (inkomensafhankelijk) en de kinderopvangtoeslag (inkomensafhankelijk). De SGP is er voorstander van dat gezinnen te maken krijgen met eenvoudige regelingen waarbij zij maximale vrijheid hebben om hun kinderen op te voeden zoals zij willen. Daarom zou een eenvoudige regeling met een inkomensonafhankelijke en een inkomensafhankelijke component beter zijn.

Ik weet dat een en ander ook wordt benoemd in het Eindrapport Toekomst Toeslagenstelsel. In oplossingsrichting 14 over Eén nieuwe kindregeling met basisbedrag en inkomensafhankelijk bedrag geeft een goede aanzet, met name in de 2^e variant.

• Is het ook mogelijk om daarbij de Kinderopvangtoeslag te betrekken, zodat een eerlijker beeld ontstaat?

Voorzitter, ik ben nog niet klaar met dat gezin. Want er is een onderwerp dat als een graat in de keel van de SGP steekt. En dat is de onuitlegbare kloof die is ontstaan tussen gezinnen van eenverdieners ten opzichte van tweeverdieners. Nog altijd betalen die eenverdieners tot ongeveer 8 keer zoveel belasting.

Natuurlijk kom ik daar nog op terug bij de behandeling van het Belastingplan, maar nu vraag ik beide bewindslieden om hierop in algemene zin te reflecteren.

• Wat is uw oordeel over deze ongelijkheid? Of als u geen oordeel wilt geven, dan de vraag: hoe lost u dit op? Welke plannen liggen daarvoor?

Voorzitter, eenverdieners komen er ook weer bekaaid af als het gaat om de marginale druk. Dat bleek uit de tabellen met de marginale druk voor verschillende types huishoudens, die we sinds een toezegging aan mij, jaarlijks krijgen. Ik heb deze keer speciaal gekeken naar het modale inkomen. Toen ik in 2015 voor het eerst mocht meedoen aan de AFB was het modale inkomen 33.000 euro. Nu,10 jaar later is het modale inkomen fors gestegen, naar 47.000 euro per jaar. Opvallend is dat de marginale druk voor eenverdieners met een modaal inkomen het hoogste is. Die komt uit op 94%. Dus van elke euro die je meer verdient houd je 6 cent over.

• Mijn vraag aan de minister is om hierop te reflecteren?

En aan de staatssecretaris vraag ik in aanloop naar de behandeling van het Belastingplan op 15 en 16 december:

• Welke structurele maatregelen worden verkend om die marginale druk op eenverdieners te verminderen? En wanneer kunnen we de uitkomsten van die verkenningen verwachten?

Voorzitter, dit jaar houden we geen APB, maar vorig jaar kreeg ik de toezegging van de minister-president dat er een brief zou komen met uitleg over de wijze waarop het kabinet bestaanszekerheid voor eenverdieners gaat creëren. Mijn dringende vraag:

• Wat is de status van deze toezegging (T03931) vanuit de regering gezien?

Voorzitter, de financiële huishouding:

Aan het einde van zo’n lange gang op het ministerie van Financiën staat symbolisch de schatkist. Als het goed is loopt die vol via de inkomsten, en leeg via de uitgaven. Maar een kabinet dat niet levert laat geld liggen. Dat blijkt nu verscheidene investeringen niet zijn gerealiseerd waardoor er sprake is van een onderschrijding.

Logischerwijze resulteren onderschrijding en uitstel altijd tot hogere kosten in de toekomst vanwege inflatie. Hoewel van tevoren nooit met volle zekerheid kan worden voorspeld welke ambities kunnen worden gerealiseerd is een dergelijke ‘boeggolf’ wel onwenselijk.

• Wat is het oordeel van de minister over deze boeggolf?
• Moet een nieuwe regering straks stevig extra geld inzetten, of mogen de nog niet uitgegeven gelden gewoon in de schatkist terugvloeien?

Er is ook de tegenovergestelde kant: niet uitgestelde wetgeving, maar juist te ver vooruit geplande doelen in wetgeving, door percentages in de wet te zetten. Dat is vragen om moeilijkheden.

Neem de percentages van CO2 in 2030 en de stikstof percentages in 2035. Het risico dat we dat niet gaan halen wordt steeds reëler. Daardoor komen we op slot, het zal ongelooflijk veel geld gaan kosten om los te trekken.

Niemand gelooft er meer in dat het haalbaar is. Maar we doen er niets aan. Straks wordt NL stilgelegd door de eerste de beste jurist die gaat aantonen dat we het percentage niet hebben gehaald. Oftewel, Urgenda 2.0 is absoluut niet ondenkbaar.

• Wat is de visie van de minister hierop?
• Wat zou het kabinet moeten doen om hier tijdig op in te spelen?

Mevrouw de voorzitter, een percentage dat wel haalbaar is mag natuurlijk wel in de wetgeving, zoals 2% van ons bruto binnenlands product (bbp) voor Defensie. De bittere werkelijkheid van de barbaarse oorlog in Oekraïne heeft er mede voor gezorgd dat ook de NL-se politiek wakker is geworden. Zelfs de Partij voor de Dieren is uit haar winterslaap gewekt. We gaan voor 5%, waarvan 3,5% voor directe defensie-uitgaven, zoals personeel, materieel en trainingen etc., en 1,5% voor bredere weerbaarheid.

Een dergelijke uitbreiding vraagt om zorgvuldige en adequate begeleiding. Anders dreigt ook hier onderbesteding.

• Wat is de stand van zaken voor wat betreft de uitvoering van de 3,5% en van de 1,5%?
• Het kabinet heeft wel gezegd dat ze zich gaat houden aan de nieuwe NAVO-norm maar er is geen dekking geleverd. Kan die dekking alsnog geleverd worden?

Voorzitter, een heikel thema is Asiel & Migratie. Het is bekend dat de SGP staat voor een rechtvaardig en barmhartig beleid. Dat vraagt om stevige maatregelen, maar momenteel hebben we nog te maken met de huidige wetgeving, omdat het kabinet Schoof niet heeft geleverd op dit punt. En intussen blijkt uit de Augustusbrief een tegenvaller van € 350 miljoen bij het COA vanwege een tekort aan opvangplaatsen. De SGP heeft hier al vaker aandacht voor gevraagd.

Er worden grote besparingen ingeboekt vanwege een ongefundeerd optimisme over de effecten van de asielmaatregelen. Het gevolg is dat de asielketen niet kan investeren in een krachtige, robuuste keten en steeds last minute dure noodoplossingen moet realiseren.

• Op welke manier kan de demissionaire minister invloed uitoefenen om de asielketen krachtig en robuust te maken zodat zij met een consistent, structureel budget uit de voeten kan, en wij niet steeds geconfronteerd worden met prijzige tegenvallers?

Voorzitter, bij dit soort onderwerpen probeer ik de Bijbelse lijn vast te houden, waarin rechtvaardig en barmhartig elkaar aanvullen. Oog voor de verre naaste hoort daar ook bij. Dat het inmiddels demissionaire kabinet gekozen heeft om van ontwikkelingssamenwerking naar ontwikkelingshulp te gaan, dat was een slecht signaal. Dat de koppeling aan het Bruto nationaal inkomen is losgelaten, is eigenlijk een schande.

• Ziet de minister mogelijkheden voor de toekomst om terug te groeien richting de 0,7% van het BNI?

Want voorzitter, ik denk aan de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Hij betaalde voor de gewonde man, en beloofde bij te betalen als er een tekort zou zijn. Daar kunnen wij nog wat van leren.

Mevrouw de voorzitter, Ik zie uit naar de reactie van de bewindspersonen.