2. Betrouwbaar bestuur, klassieke vrijheden

Het is zoals koning Willem-Alexander schrijft als hij een wet ondertekent: ‘bij de gratie Gods’. We zien de overheid niet als zelfbedacht construct, maar als dienares van God. Dit onderstreept het grote gewicht van het landsbestuur. Dat verdient respect, maar schept ook verantwoordelijkheid. Onder meer de toeslagenaffaire en de schijnbare onmacht om uit de stikstofcrisis te komen, hebben het vertrouwen in de overheid helaas een knauw gegeven. Er is dus werk aan de winkel. We staan voor een betrouwbaar bestuur. Voor een overheid die haar grenzen kent, zich niet laat afleiden van haar kerntaken, zich dienstbaar opstelt, ruimte geeft aan de samenleving, maar wel het kwade beteugelt. We hechten daarbij aan beginselen als publieke gerechtigheid en gespreide verantwoordelijkheid.

Onze rechtsstaat en democratie zijn stevig geworteld in de christelijke cultuur en geschiedenis van Europa. Nederland heeft een bijzondere geschiedenis als constitutionele monarchie met het Oranjehuis. De strijd om de vrijheid van geweten en de vrijheid om God naar Zijn Woord te dienen kenmerkt het ontstaan en de geschiedenis van ons land. Die vrijheid verdient daarom zorgvuldige bescherming. De overheid is geroepen om de klassieke vrijheden te waarborgen, zoals de vrijheid van godsdienst, meningsuiting en onderwijs.

Ruimte geven en verantwoordelijkheid nemen

De overheid is Gods dienares ten behoeve van de burgers. De overdaad aan regels, wetten en verdragen maakt het voor de overheid soms bijna onmogelijk om goede oplossingen te bieden. Die situaties kunnen ook ontstaan wanneer rechters een ruimere uitleg geven van verdragen dan oorspronkelijk bedoeld is, waardoor het primaat van de politiek onder druk komt te staan. Verdergaande juridisering en verplichte aanbestedingen leiden soms tot grote vertraging en veel extra lasten. Ook burgers lopen steeds vaker vast in een ondoordringbaar woud van regelgeving. Het is hard nodig om te zorgen voor balans tussen regels en ruimte. De Europese Unie (EU) heeft bevoegdheden nodig voor de aanpak van grensoverschrijdende problemen, maar moet lidstaten meer ruimte laten.

• Er komen zwaardere vereisten bij goedkeuring van verdragen, zoals een tweederdemeerderheid in Tweede en Eerste Kamer.
• Nederland streeft ernaar het aantal verdragen te verminderen en sluit zich in beginsel niet aan bij nieuwe verdragen die de vrije handelingsruimte van de wetgever beperken. Wetgeving is niet bedoeld voor het vastleggen van ambities.
• Het recht op openbaarmaking van overheidsinformatie via de Wet open overheid (Woo) wordt in aansluiting bij andere landen strikter geregeld.
• Bescherming van het privéleven van burgers, boeren en ondernemers wordt versterkt bij openbaarmaking van gegevens, bijvoorbeeld door aanscherping van de EU-richtlijn over milieu-informatie.
• Misbruik van recht dient voorkomen te worden, met name door grote collectieve belangenacties waarvan onduidelijk is wie de claim financiert en welke belangen er werkelijk achter schuil gaan. De SGP zet in op een meer transparante Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie (WAMCA) waarbij ideële organisaties die een beroep doen op het algemeen belang beargumenteerd moeten kunnen aantonen voor welk belang zij menen op te komen. De rechter toetst dit indringend.

Een rechtsstaat die beschermt én begrenst

Onze democratische rechtsstaat moet voortdurend onderhouden worden. Ondermijning en bedreiging van de rechtsorde verdienen een krachtig antwoord. De overheid moet ook zorgen voor een goede balans tussen grondrechten. Eenzijdige fixatie op discriminatie en gelijke behandeling kan andere grondrechten onder druk zetten, zoals de vrijheid om zich als burgers te verenigen, zich uit te spreken en het geloof te belijden. De overheid beschermt zorgvuldig de menselijke waardigheid, de persoonlijke levenssfeer en de lichamelijke integriteit. Onze Grondwet verdient een steviger positie ten opzichte van internationale regelingen en verdragen.

• De Grondwet moet, net als dat in internationale verdragen het geval is, het recht op leven erkennen, ook voor ongeboren kinderen.
• De mogelijkheid om te begraven moet betaalbaar blijven. Er komen geen mogelijkheden voor nieuwe vormen van lijkbezorging. De wet moet eeuwigdurende grafrust duidelijker faciliteren.
• Invoering van een constitutioneel hof is onwenselijk. Constitutionele toetsing door de rechter strekt zich in ieder geval niet uit tot de sociale grondrechten.
• Een partijverbod wegens opvattingen over bepaalde beginselen van de democratische rechtsstaat is onwenselijk. Alleen bij daadwerkelijke, ernstige bedreigingen van  de democratische rechtsstaat zelf, bijvoorbeeld het aanzetten tot gewelddadig omverwerpen, is een verbod toelaatbaar.
• Het kiesstelsel gaat niet op de schop, maar wordt wel verbeterd, bijvoorbeeld door lijstverbindingen bij verkiezingen weer mogelijk te maken.
• Mensen met een beperking krijgen meer zorgvuldige mogelijkheden voor ondersteuning bij het stemmen.
• Om te stimuleren dat meer jongeren betrokken raken bij de politiek wordt bij de verdeling van de subsidie meer gewicht gegeven aan het aantal leden van politieke jongerenorganisaties. Het basisbedrag wordt ook verhoogd.
• De SGP zet zich in voor versterking van de persoonlijke verantwoordelijkheid van ambtenaren. 

Voor demonstratierecht mét duidelijke grenzen

De vrijheid om te demonstreren is een waardevol grondrecht dat past bij een samenleving waarin burgers hun stem mogen verheffen. Tegelijkertijd vraagt dit recht om verantwoord gebruik. De Bijbel roept op tot orde en vrede. Demonstraties mogen daarom nooit ontaarden in wetteloosheid of ontwrichting van de samenleving. De overheid draagt het zwaard niet tevergeefs en moet optreden als protest uitmondt in dreiging of dwang. Vrijheid kan niet zonder begrenzing. Alleen zo blijft gerechtigheid bewaard en kan de openbare orde standhouden. 

• Het recht op betoging is een grondrecht, binnen de grenzen van de wet. Demonstraties mogen de openbare orde en veiligheid niet in gevaar brengen.
• Verboden demonstraties dienen als zodanig gehandhaafd te worden. De SGP staat voor sanctioneren in plaats van faciliteren.
• De overheid moet streng optreden tegen blokkades van wegen, spoor en vitale infrastructuur. Onrechtmatige bezettingen worden direct beëindigd. Personen die zich hieraan schuldig maken, mogen niet wegkomen met enkel een waarschuwing.
• Demonstraties bedoeld om te intimideren tasten de vrijheid van anderen aan en vallen niet binnen het demonstratierecht. Illegale stalbezetting wordt strafbaar.
• De SGP wil dat gemeenten duidelijke regels hanteren voor demonstraties, inclusief snel handhaven bij overtredingen.
• Het is noodzakelijk dat organisatoren van demonstraties en andere grote risicovolle evenementen voorafgaand overleg plegen met gemeenten en de Politie.
• Het demonstratierecht mag nooit misbruikt worden voor radicalisering of opruiing.
• Er komt een verbod op gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties. Personen die zich hier niet aan houden worden bestraft.
• Een bezetting van een openbare en publieke plaats zoals een universiteitsgebouw is geen demonstratie, maar een illegale bezetting en dient als zodanig te worden gehandhaafd.
• De SGP wil dat relschoppers die het demonstratierecht misbruiken om andermans eigendom te vernielen gestraft worden en opdraaien voor de kosten.
• De Politie dient over voldoende middelen te beschikken om het recht op demonstratie in goede banen te leiden en in te grijpen indien een demonstratie uit de hand loopt.
• Politieagenten die verboden demonstraties beëindigen en ontbinden en daarbij geweld moeten toepassen binnen de geweldsinstructie worden niet automatisch als verdachte aangemerkt in een strafzaak.
• Strafbare gedragingen, gepleegd onder het mom van demonstratierecht worden als strafbare gedragingen bestempeld en als zodanig gehandhaafd.
• De SGP komt op voor wakers bij abortusklinieken die op een integere manier hulp aanbieden aan vrouwen die dat willen. De inhoud van de boodschap kan op zichzelf nooit een grond zijn om een demonstratie of protest te weigeren.
• Het gebruik van antisemitische leuzen, vlaggen en afbeeldingen bij demonstraties wordt verboden. De zogenaamde IHRA-definitie is hierbij leidend. Demonstraties die deze uitingen toestaan worden verboden en ontbonden.
• Demonstraties bij (nationale) herdenkingen zijn niet langer toegestaan. Ook niet in de buurt van zicht- en gehoorafstand.

Zie hoofdstuk 6 voor onze voorstellen om antisemitisme te bestrijden.

Eén land met zorg voor regio’s

Overheden hebben elkaar hard nodig om belangrijke opgaven zoals woningbouw, asielbeleid en zorg te kunnen uitvoeren. Daarom is goede samenwerking onontbeerlijk, maar ook duidelijkheid en toereikende financiering voor de taken van medeoverheden. Dat geldt ook voor de samenwerking in regio’s.

Elke regio telt. Dit betekent dat elke regio eerlijke kansen verdient om samen met het Rijk te werken aan taken zoals veiligheid, openbaar vervoer en economische ontwikkeling. Voorzieningen staan nu steeds vaker onder druk. Voor elke burger zijn basale voorzieningen zoals zorg en onderwijs echter van even groot belang, of je nu in Amsterdam, Arnemuiden of Alteveer woont. Gebieden buiten de Randstad moet meer aandacht en middelen krijgen om problemen aan te pakken. Dat geldt zeker voor gebieden die te maken hebben met krimp en grensoverschrijdende vraagstukken, zoals Zeeland en Limburg.

• De financiering van gemeenten moet structureel toereikend zijn om de taken te kunnen vervullen en een sluitende begroting te kunnen opstellen.
• De financiering van gemeenten moet voldoende recht doen aan het behoud van voorzieningen op het platteland. Ook wordt recht gedaan aan de aanwezigheid van zorginstellingen en aan gemeenten aan de rand van stedelijke gebieden die met extra problematiek te maken hebben.
• De werkgelegenheid van de Rijksoverheid wordt evenrediger verdeeld over de provincies, met name om Zeeland, Flevoland, Limburg, Friesland en Drenthe meer recht te doen.
• Gemeentelijke herindeling gebeurt in principe alleen op vrijwillige basis. Als gemeenten tegen hun wens tot fusie worden gedwongen, dient de wetgever standaard een evaluatie uit te voeren om te onderzoeken of de beoogde effecten zijn bereikt.
• Het belastinggebied van gemeenten wordt vergroot, waarbij de Rijksoverheid gelijktijdig en evenredig de belasting op arbeid en de lasten voor bedrijven verlaagt.
• De bijzondere status van de waterschappen blijft behouden gelet op het essentiële belang van een adequaat waterbeheer.
• De ondersteuning van volksvertegenwoordigers en bestuurders wordt verbeterd om te voorkomen dat dit een oorzaak is voor hoge doorstroom en uitval.

Een Koninkrijk dat staat

Nederland is niet alleen in de wereld en ook niet alleen in het Koninkrijk. Er is een lange historische band met de eilanden in het Caribisch gebied. De vier landen zijn autonoom en zijn in beginsel zelf verantwoordelijk voor hun taken. Daarnaast hebben de eilanden Bonaire, Sint-Eustatius en Saba een bijzondere status als onderdeel van Nederland. Als burgers van Nederland verdienen zij gelijke rechten, maar de Nederlandse samenleving mag geen keurslijf worden dat de culturele eigenheid en de bijzondere geografische omstandigheden van deze eilanden miskent.

• Nederland draagt, samen met de andere landen binnen het Koninkrijk, zorg voor bestrijding van drugshandel en ondermijnende criminaliteit.
• Bonaire, Sint-Eustatius en Saba moeten ruimte blijven houden voor eigen keuzes over onder andere de bescherming van het leven of huwelijk en gezin.
• Ook op Bonaire, Saba en Sint-Eustatius moet sprake zijn van een deugdelijk sociaal minimum.
• Er moeten soepele mogelijkheden zijn voor leerlingen en studenten uit het Caribisch deel van het Koninkrijk om in Nederland te kunnen studeren.
• Nederland draagt waar nodig bij aan de bestrijding en het voorkomen van problemen met milieu en klimaat in het Caribisch deel van het Koninkrijk.

Cultuur en publieke omroep met inhoud

Cultuur speelt een belangrijke rol in de samenleving. Kunst en cultuur zijn bijzondere gaven die kleur kunnen geven aan het leven en die tegenwicht kunnen bieden tegen een te dominante rol van een financieel-economische kijk op de samenleving. De publieke omroep heeft de taak om tegenwicht te bieden tegen eenzijdige commerciële belangen en om zaken van nationaal belang, waaronder onze cultuur en geschiedenis, een podium te geven. Als het gaat om cultuur en de publieke omroep dient de overheid zich wel te concentreren op haar kerntaken. Dat betekent bijvoorbeeld extra zorg voor publieke goederen zoals monumenten. De publieke omroep dient compact te zijn en van hoogwaardige kwaliteit.

• Er komt een structurele subsidieregeling voor grote monumenten, waaronder monumentale kerkgebouwen en kerktorens.
• De Rijksoverheid bevordert dat meer gemeenten kerkenvisies opstellen voor het behoud en zorgvuldige herbestemming van monumenten.
• Kleine niet-commerciële organisaties die zich inzetten voor instandhouding en herbestemming van Rijksmonumenten krijgen ook toegang tot monumentensubsidies.
• Maatschappelijke voorzieningen zoals de openbare bibliotheek dienen in iedere gemeente beschikbaar te zijn. De overheid ondersteunt de aanwezigheid van een rijk aanbod aan boeken in bibliotheken op school.
• Omroepverenigingen moeten kunnen blijven functioneren binnen het bestel. Voor de Joodse gemeenschap dient een specifiek aandeel in de programmering beschikbaar te blijven.
• De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) beperkt het aanbod en het aantal kanalen. Amusement en het inkopen van uitzendrechten voor grote sporttoernooien is geen taak voor de publieke omroep. De NPO wordt reclamevrij.
• De belangrijke rol van de journalistiek binnen de democratische rechtsstaat vraagt om steviger toezicht binnen de beroepsgroep, waaronder de NOS, op journalistieke kernwaarden zoals betrouwbaarheid en onafhankelijkheid.
• Levensvatbare lokale omroepen worden niet gedwongen te fuseren.
• De overheid ondersteunt waar mogelijk de lokale en regionale journalistiek, bijvoorbeeld door een eerlijk speelveld op de advertentiemarkt te bevorderen.