Pak mensenhandel effectief aan!

De Tweede Kamer debatteerde op donderdag 5 juni in de plenaire zaal met minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) en Van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) over de Wet modernisering en uitbreiding strafbaarstelling mensenhandel. Namens de SGP nam Diederik van Dijk deel aan dit debat. Zijn inbreng is hieronder te lezen.

Er zijn onderwerpen die het hart raken. Omdat ze gaan over onrecht, over onrechtvaardigheid, over mensen die door anderen zijn ontmenselijkt. Dit wetsvoorstel dwingt ons stil te staan bij de vraag: wie zijn wij als samenleving? Wat tolereren we, en wat niet? Mensenhandel is een misdaad tegen de waardigheid van de mens. Het ontneemt mensen hun vrijheid, hun autonomie, en uiteindelijk hun menselijkheid.

Het wetsvoorstel dat vandaag voorligt beoogt recht te doen aan slachtoffers en de aanpak van mensenhandel effectiever te maken. De SGP steunt de inzet om de aanpak tegen mensenhandel te verstevigen. Maar juist omdat het om zulke ingrijpende bepalingen gaat, is zorgvuldigheid essentieel.

Noodzaak
De aanpak van mensenhandel snakt naar modernisering en verscherping. Iedere dag worden vrouwen uitgebuit, gemanipuleerd, soms letterlijk verkocht alsof ze een product zijn. Moderne slavernij. Mensenhandel moet sneller en strenger bestraft kunnen worden. Daarmee geven we een principieel en moreel belangrijk signaal af: onrecht en ontering van mensen laat ons niet onverschillig.

Als christen en als volksvertegenwoordiger zie ik hierin ook een Bijbelse opdracht. Ieder mens is geschapen naar Gods beeld. Het staat geen enkel mens vrij om het leven van een ander mens te nemen, uit te buiten of te verhandelen. Mensenroof is in de Bijbel een van de ernstigste misdrijven die men kan begaan. Dat laat zien hoe fundamenteel dit kwaad is – en hoe hoog wij de bescherming van menselijke waardigheid moeten achten.

Kritisch op huidige wetsvoorstel
De SGP is niet volledig overtuigd van het feit dat het wetsvoorstel dat nu voorligt daadwerkelijk tot verscherping van de aanpak van mensenhandel leidt. Want als we de aanpak van mensenhandel willen aanscherpen en moderniseren doen we écht een stap terug als we het met dit huidige voorstel voor pooiers juist makkelijker maken om buitenlandse prostituees uit te buiten.

De SGP neemt de indringende waarschuwing van het OM serieus. Nederland dreigt bij onzorgvuldige toepassing van deze wet een vrijhaven te worden voor de uitbuiting van buitenlandse vrouwen.

Deze waarschuwing is gericht op het in het voorstel opgenomen ‘oogmerk van uitbuiting’ dat bewezen moet worden. Dit oogmerk verzwaart de bewijslast en maakt het juridisch ingewikkelder voor het OM om opzet en dwang te bewijzen. Terwijl voorheen de veronderstelling volstond dat de vrouw in kwestie als prostituee zou worden uitgebuit.

Met dit wetsvoorstel is het straks niet meer genoeg als een buitenlandse vrouw naar Nederland is gehaald voor de prostitutie, meer dan de helft van haar inkomsten afstaat en niet zelf bepaalt met wie en hoe vaak ze seks heeft. Het OM moet dan ook dwang bewijzen. Schrijnende mensenhandelzaken zullen hierdoor mislukken of vaker worden afgedaan als mensensmokkelzaken. Dit delict kent echter een veel lagere strafbepaling.

Daarom heb ik samen met een aantal collega’s een amendement ingediend om het oogmerk van uitbuiting te schrappen. Op die manier bieden we het OM een wettelijke grondslag en bieden we kwetsbare vrouwen gerechtigheid.

• Graag ontvang ik een reactie van de minister op dit amendement
• Kan de minister bevestigen dat de werkwijze van het OM erop gericht is om daders van mensenhandel voor het meest zware delict te vervolgen?
• Welke obstakels ziet hij nog om mensenhandelzaken niet te laten mislukken of lichter af te doen?

Júist die buitenlandse vrouwen zijn ontzettend kwetsbaar. Pooiers pakken hun paspoorten af, ze spreken de taal niet en kennen de weg naar de Politie en hulpinstanties niet. Het aantal buitenlandse prostituees dat in ons land uitgebuit wordt kent de afgelopen jaren een enorme vlucht.

Op twee derde van de online seksadvertenties op Nederlandse websites staan vrouwen uit Zuid-Amerika, China en Oost-Europa.

• Wat gaat de minister hier concreet tegen doen?
• Is de minister bereid om samen met de SGP de handschoen op te pakken om online seksadvertenties aan banden te leggen?
• Welke mogelijkheden ziet hij om websites die keer op keer beelden tonen van uitgebuite vrouwen offline te halen?
• Is de minister bereid om meer te investeren in uitstapprogramma’s voor prostituees?

Goede wetgeving valt of staat met degelijke uitvoering en effectieve handhaving.

• Welke intensiveringen voert de minister door om de betrokken uitvoeringsorganisaties zoals Politie, OM en Rechtspraak voldoende toe te rusten om deze verscherping van de aanpak van mensenhandel aan te kunnen?
• Kan het wetsvoorstel, nu er zoveel vertraging is opgelopen, in 2026 in blijven gaan?

Bescherming slachtoffers
De bescherming van slachtoffers blijft een andere belangrijke prioriteit. Veel slachtoffers van mensenhandel worden onder dwang ook zelf betrokken bij strafbare feiten. Denk aan prostitutie, identiteitsfraude of illegale arbeid. De SGP onderschrijft het uitgangspunt dat slachtoffers van mensenhandel in de eerste plaats bescherming verdienen. Echter, een té starre wettelijke verankering kan onbedoeld tot rechtsongelijkheid of bewijsproblemen leiden.

De SGP wil voorkomen dat het beginsel wordt misbruikt door mensen die zich beroepen op slachtofferschap, maar dat niet zijn of niet volledig onder dwang hebben gehandeld. Ieder zaak vereist maatwerk. Een blinde toepassing is onwenselijk en zou zelfs het draagvlak voor slachtoffers kunnen ondermijnen. Ik heb ook het amendement gezien dat de heer van Nispen, mevrouw Bikker en mevrouw Tseggai hierover hebben ingediend. Ik heb ook de kritiek gezien van het OM, de Raad van State en het kabinet die de codificatie sterk afraden. Uit de stukken van het OM blijkt dat het non-punishmentbeginsel al wordt toegepast.

• Kan de minister verzekeren dat deze route onder de aandacht van alle betrokken politiebeambten en het OM is gebracht?
• Wordt dit beginsel altijd getoetst ingeval een dader zich op dit beginsel beroept?

Draagmoederschap
Tot slot vraagt de SGP nadrukkelijk aandacht voor vormen van mensenhandel die niet expliciet benoemd worden in het wetsvoorstel. Draagmoederschap is een vorm van moderne slavernij waarbij vrouwen gereduceerd worden tot baarmoeder. Bij het aangaan van een draagmoederschapstraject wordt uitsluitend rekening gehouden met de belangen van wensouders waarbij onvoldoende wordt stilgestaan bij het feit dat draagmoeders worden uitgebuit en kinderen als handelswaar worden gezien. Al sinds 2011 valt draagmoederschap onder de Richtlijn mensenhandel van de EU. En helaas zien we een toename van het aantal draagmoederschapstrajecten dat in Nederland, maar ook daarbuiten wordt aangegaan waarbij de wens van de wensouders prevaleert boven de rechten van de draagmoeder en het kind.

Het is onbestaanbaar dat Nederland, deze Richtlijn inachtnemend, nog steeds geen wetgeving heeft ontwikkeld om draagmoederschap tegen te gaan. Sterker nog: het kabinet heeft wetgeving in voorbereiding om draagmoederschap verder te reguleren!

Het kabinet maakt het hiermee mogelijk dat moderne slavernij geaccepteerd wordt en legaal voortgang vindt. Om draagmoederschap nu ook in nationale wetgeving vast te leggen als vorm van mensenhandel, heb ik samen met de BBB een amendement ingediend. Draagmoederschap als vorm van mensenhandel is geregeld in de EU-Richtlijn uit 2011 welke in 2024 , door een amendement van de SGP in het Europees Parlement is aangescherpt.

• Waarom heeft Nederland hier nog steeds geen gehoor aan gegeven?

Mensenhandel, in welke vorm dan ook, is een strafbaar feit. De wens van een zeer marginale groep om de mensonterende praktijken van draagmoederschap wettelijk te reguleren doet niets af aan het enorme leed en de uitbuiting die hiermee gepaard gaat.

Landen als Spanje, Italië en recent Ierland erkennen dat hier sprake is van moderne slavernij. Nederland loopt graag voorop als het gaat over het veroordelen van mensenrechtenschendingen. Laat Nederland dit voorbeeld volgen!

• Is de minister bereid om net als Ierland, Italië en Spanje draagmoederschap als vorm van mensenhandel aan te merken en het wetsvoorstel kind, draagmoederschap en afstamming in te trekken?
• Is de minister bereid om de mogelijkheden voor erkenning van de afstamming van kinderen die via draagmoederschap geboren zijn terug te dringen in uitvoering en beleid? En het hiermee technisch onmogelijk te maken om draagmoederschap nog langer oogluikend toe te staan?

Conclusie
Ik kom tot een afronding. De SGP steunt dit wetsvoorstel in de kern. We zien dat het nodig is, dringend zelfs. Het moet eenvoudiger worden om mensenhandel op te sporen en mensenhandelaren strenger en sneller te straffen. De SGP heeft daarbij oog voor alle vormen van mensenhandel. Ik heb daarom met een tweetal amendementen getracht het wetsvoorstel verder aan te scherpen.

Wij doen dat niet enkel uit juridische overwegingen, maar vanuit een diepe overtuiging dat wij geroepen zijn om op te komen voor wie weerloos is. In Spreuken 31 lezen we: “Opent uw mond voor de stomme, voor het recht van allen die wegkwijnen. Doe uw mond open, oordeel rechtvaardig, en verschaf de verdrukte en de behoeftige recht.” Dat is een opdracht. Een opdracht die geldt voor iedereen, maar in het bijzonder voor volksvertegenwoordigers.