Pensioenen

Voor een solide pensioenstelsel is herziening nodig. Het moet in ieder geval steviger. Toekomstbestendiger. Met meer keuzevrijheid. Gebeurt dat niet, dan wordt het hele stelsel op termijn onbetaalbaar en verdwijnt het draagvlak, met alle gevolgen van dien. Belangrijke randvoorwaarde is dat de verdeling van voor- en nadelen fair moet zijn tussen generaties.

Net als op de huizenmarkt en aandelenbeurzen lange tijd het geval was, werden er bij pensioenfondsen gouden bergen beloofd. Hoge rendementen, maar evenzeer hoge risico’s en onduidelijke en bedrieglijke constructies, het kon niet op.

Inmiddels weten we beter. De pensioenpotten waren helemaal niet zo vol als nodig is. Harde garanties bleken boterzacht. Door de kredietcrisis, een lagere rentestand en vergrijzing waren pensioenfondsen zelfs genoodzaakt om te gaan korten op de uitkeringen. Terwijl beleggers met enorme bonussen gingen strijken. Dat heeft, heel begrijpelijk, het vertrouwen bij veel mensen geschaad. Niet alleen in de pensioenfondsen zelf, maar ook in andere financiële instellingen.

Duidelijk is dat het pensioenstelsel aan herziening toe is. Ook moet het hele systeem meer berekend zijn op veranderingen. Zo sluit het huidige stelsel slecht aan op hoe de arbeidsmarkt zich heeft ontwikkeld. Er is ook een toenemende behoefte aan meer maatwerk voor en door de gepensioneerden zelf. Individuele pensioenpotten zouden daarvoor een oplossing kunnen bieden. Hierdoor krijgt ieder individu weer grip op en inzicht in hoeveel geld er in zijn of haar pensioenpot zit.

Dit betekent niet dat alle collectiviteit dan maar overboord moet worden gezet. Behouden moeten blijven: collectief beleggen en gezamenlijke risicodeling van levensverwachting, arbeidsongeschiktheid en laattijdig overlijden.

Een bijzondere positie hebben zzp’ers. Het is niet goed om hen te verplichten via een pensioenfonds een oudedagsvoorziening op te bouwen. Pensioenopbouw is mooi, maar er kan natuurlijk best gepraat worden over de manier waarop. Het is winst als het opbouwen van een oudedagsvoorziening niet alleen plaats kan vinden door het storten van geld in een fonds. Andere mogelijkheden zijn het aflossen van de schuld op de eigen woning of het investeren in een onderneming. Maar zzp’ers die wél willen intekenen op een collectieve regeling, moeten daarvoor ruimte krijgen. Eventuele belemmeringen voor hen moeten worden weggenomen.

Als de rente en rendementen op beleggingen niet snel toenemen, zal er ook in de toekomst waarschijnlijk niet aan te ontkomen zijn dat er opnieuw gekort moet worden. De overheid kan helaas niet beloven deze kortingen één op één te compenseren door verhoging van de AOW. Wat wél kan en moet: ieder jaar kijken hoe de koopkracht van ouderen met een laag inkomen zich ontwikkelt en indien nodig bijspringen om te voorkomen dat mensen onaanvaardbaar veel moeten inleveren.

• Keuzevrijheid moet het uitgangspunt zijn van het pensioenstelsel. Dit gaat samen met het behouden van goede collectieve elementen uit het huidige stelsel, zoals collectief beleggen en gezamenlijke risicodeling van levensverwachting, arbeidsongeschiktheid, laattijdig overlijden.
• In het nieuwe pensioenstelsel moet iedereen een persoonlijke pensioenpot krijgen.
• Er wordt niet langer herverdeeld tussen generaties via de doorsneesystematiek. De generatie die hier wel de kosten voor heeft betaald, zonder aan de baten toegekomen te zijn, zal tegemoet gekomen moeten worden. De kosten van de overgang naar een nieuw stelsel moeten eerlijk gespreid worden over verschillende generaties.
• Per jaar worden de koopkrachtplaatjes van ouderen bekeken. Waar nodig dient koopkrachtreparatie bij lage inkomens plaats te vinden.
• Het wordt mogelijk om pensioen in te zetten voor de aflossing van de eigen woningschuld.
• Het moet na pensionering mogelijk worden eenmalig een deel van de aanspraak op te vragen.
• Pensioen opbouwen wordt niet verplicht voor zzp’ers.
• In het pensioenakkoord is afgesproken dat een goede oplossing gevonden moet worden voor mensen met een zwaar beroep die te maken krijgen met een verhoging van de AOW-leeftijd. Het is belangrijk dat die belofte alsnog nagekomen wordt.